Dostępność dotyczy każdego. Jak projektować budynki bez wykluczeń?

Oprócz trudności w znalezieniu zatrudnienia, izolacji społecznej i ograniczonego dostępu do opieki zdrowotnej dla wielu z nich wciąż istotnym wyzwaniem są bariery architektoniczne. W związku z obchodzonym w grudniu Międzynarodowym Dniem Osób z Niepełnosprawnościami Grupa Saint-Gobain zwraca uwagę na problem dostępności w projektowaniu budynków, przypominając, że kwestia ta dotyczy tak naprawdę każdego z nas.

Jak wynika z danych GUS, aż niemal 1,4 miliona Polaków zmaga się z niepełnosprawnością ruchową. W powszechnej dyskusji o dostępności często pojawia się przekonanie, że dotyczy ona wyłącznie osób z trwałą niepełnosprawnością. Tymczasem – jak podkreślają autorzy publikacji „Dostępność w projektowaniu” przygotowanej przez Saint-Gobain we współpracy z Fundacją Polska Bez Barier – ludzie mają bardzo różne potrzeby wynikające nie tylko z orzeczeń, lecz także wieku, sytuacji zdrowotnej czy chwilowych ograniczeń. 
 

– Inkluzywność to akceptacja i uwzględnienie każdej osoby korzystającej z budynku wraz z jej potrzebami – niezależnie czy jest to osoba starsza, dziecko, kobieta w ciąży czy osoba w kryzysie zdrowia psychicznego. Projektowanie dostępne polega zatem na tworzeniu przestrzeni intuicyjnych, komfortowych i bezpiecznych dla wszystkich użytkowników – niezależnie od poziomu ich sprawności – wyjaśnia Michał Ciesielski, Dyrektor Marki, Komunikacji i Marketingu strategicznego – Grupa Saint-Gobain w Polsce i Ukrainie. – Dostępność to nie projektowanie dla wybranych. To projektowanie dla ludzi, a ludzie mają różnorodne potrzeby. Każdy z nas może w życiu znaleźć się w sytuacji, w której bariery przestrzenne staną się przeszkodą nie do pokonania – dodaje.

Wyzwania i bariery: od progu budynku po akustykę pomieszczeń

Najczęściej spotykane utrudnienia architektoniczne, z jakimi muszą się mierzyć osoby z niepełnosprawnościami, to brak podjazdów i wind, zbyt wąskie przejścia, wysokie progi drzwiowe, niedostosowane miejsca parkingowe, nieczytelne oznaczenia w budynkach czy słaba akustyka uniemożliwiająca zrozumienie przekazywanych komunikatów. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że barierami mogą być również elementy pozornie neutralne, jak nieodpowiednie oświetlenie czy zbyt niski kontrast kolorystyczny ścian i podłóg – kluczowy dla osób słabowidzących.

 – W projektowaniu dostępnych przestrzeni kluczowe jest spojrzenie na budynek z perspektywy użytkownika i prześledzenie całej jego drogi – od zdobycia informacji o obiekcie, przez dojazd i wejście, aż po korzystanie z oferowanych w nim usług i bezpieczny powrót. Taki sposób myślenia, określany jako łańcuch dostępności, pomaga identyfikować bariery na każdym etapie. Ważne są również odpowiednie kontrasty w przestrzeni, określane przy użyciu skali LRV, dzięki którym osoby słabowidzące mogą łatwiej się orientować. Komfort komunikacji poprawia z kolei właściwy czas pogłosu, kluczowy dla zrozumiałości mowy, zwłaszcza u osób słabosłyszących – wymienia Monika Palczewska, Inżynier Doradztwa Projektowego w Saint-Gobain.

Jak dodaje ekspertka Saint-Gobain, dostępność wspierają także pętle indukcyjne, ułatwiające odbiór dźwięku w miejscach publicznych oraz oznaczenia na szklanych przegrodach, które podnoszą bezpieczeństwo i pozwalają zauważyć przezroczyste elementy. Wszystkie te rozwiązania wspólnie tworzą przestrzeń bardziej intuicyjną i bezpieczną dla każdego. 

– Dostępność to suma drobnych detali. To, czy drzwi mają próg wyższy niż 2 cm, jak odbija się światło od powierzchni lub czy komunikat jest zrozumiały akustycznie, decyduje o tym, czy budynek jest naprawdę użyteczny – tłumaczy Monika Palczewska. – Pamiętajmy, że dostępność fizyczna budynku to nie tylko możliwość fizycznego dotarcia do jego wnętrza. To także możliwość samodzielnego poruszania się, czytelność komunikacji wizualnej i dotykowej, odpowiednia akustyka, zapewnienie przestrzeni manewrowej, zastosowanie materiałów antypoślizgowych czy przejrzyste oznaczenia i system informacji. Brak jednego z tych elementów może uniemożliwić lub znacząco utrudnić korzystanie z obiektu – dodaje.

Jest lepiej, ale wciąż nie wystarczająco dobrze

Tylko w 2024 roku oddano do użytkowania w Polsce 200,1 tys. mieszkań, a także 19,3 tys. nowych oraz 2,3 tys. rozbudowanych budynków niemieszkalnych. Choć rośnie liczba inwestycji projektowanych zgodnie z zasadami dostępności, to w wielu miejscach nadal konieczne są zmiany. Szczególnie dotyczy to modernizacji obiektów istniejących – szkół, urzędów, przychodni oraz budynków mieszkalnych. 

– Dostępność architektoniczna jest regulowana w Polsce poprzez obowiązujące Warunki Techniczne, ustawę o zapewnieniu dostępności oraz szereg bardziej szczegółowych standardów. W zależności od lokalizacji i funkcji projektowanych obiektów, architekci muszą posługiwać się różnorodnymi standardami, które nie zawsze są w pełni spójne – zauważa Szymon Raćkowski, Menadżer Działu Rozwoju i Doradztwa Technicznego Saint-Gobain Construction Products Polska. – Dostępność powinna stać się normą, a nie dodatkiem do projektu. I tak się coraz częściej dzieje, z korzyścią dla każdego z nas. Co istotne, rosnąca liczba programów dofinansowań – takich jak FEnIKS czy FENG – już dziś ułatwia wdrażanie niezbędnych rozwiązań – podkreśla. 

Katalog „Dostępność w projektowaniu”, w którego tworzenie zaangażowali się m.in. eksperci marek Isover, Rigips i Weber, przypomina, że dostępność to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim realizacja podstawowych praw człowieka: prawa do godnego, samodzielnego i bezpiecznego uczestnictwa w życiu społecznym. Dlatego tak ważne jest, aby architekci, projektanci, inwestorzy i samorządy działały wspólnie, w oparciu o najlepsze praktyki i aktualne standardy. 

– Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami jest okazją do przypomnienia, że w pełni dostępne otoczenie to fundament nowoczesnych, odpowiedzialnych społecznie miast i instytucji. A projektowanie bez barier to inwestycja w lepszą jakość życia nas wszystkich – mówi Monika Palczewska, Inżynier Doradztwa Projektowego w Saint-Gobain. 

Cyfrowa wersja katalogu „Dostępność w projektowaniu” jest dostępna pod adresem: 
https://www.saint-gobain.pl/dostepnosc-architektoniczna-projektowanie-inkluzywne#poradnik

O Saint-Gobain

Saint-Gobain, światowy lider w dziedzinie lekkiego i zrównoważonego budownictwa, tworzy, produkuje i dystrybuuje materiały oraz usługi dla rynku budowlanego i przemysłowego. Zintegrowane rozwiązania w zakresie renowacji budynków publicznych i prywatnych, lekkiego budownictwa oraz dekarbonizacji budownictwa i przemysłu są opracowywane w procesie ciągłej innowacji i zapewniają zrównoważony rozwój i efektywność. Grupa, która w 2025 r. obchodzi 360. rocznicę swojego istnienia, pozostaje bardziej niż kiedykolwiek zaangażowana w realizację swojego celu: “MAKING THE WORLD A BETTER HOME”. 

Wartość sprzedaży w 2024 roku: 46,6 mld EUR.
161 000 pracowników w 80 krajach. 
Firma podjęła zobowiązanie do osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 roku. 

Więcej informacji o Saint-Gobain można znaleźć na naszej stronie: www.saint-gobain.pl 

Kontakt dla mediów: 
Michał Ciesielski, Dyrektor Marki, Komunikacji i Marketingu strategicznego – Grupa Saint-Gobain w Polsce i Ukrainie. michal.ciesielski@saint-gobain.com